Giai thoại li kì về những màu sắc quen thuộc

1. Màu vàng được làm từ nước tiểu bò

Câu chuyện kể rằng những người ở làng Mirzapur ở Bihar, Ấn Độ cho bò ăn lá xoài, sau đó lấy nước tiểu màu vàng tươi và biến chúng thành thuốc nhuộm. Thuốc nhuộm được bán trong các quả cầu có kích thước bằng quả bóng golf - một số trong số chúng hiện đang được sưu tập tại Harvard. Nhưng câu chuyện trên có thể là một giai thoại; chỉ có một nhân chứng từ năm 1883 có thể mô tả chính xác cách thức tạo ra sắc tố này. Để tìm hiểu thêm, nhà sử học nghệ thuật Victoria Finlay đã đến Mirzapur vào năm 2001. Ông không tìm thấy có thuốc nhuộm màu vàng trong làng, và trong cuốn sách của Findlay mô tả rằng “mọi người đã cười chảy nước mắt khi nghe câu chuyện tạo ra sắc tố vàng từ nước tiểu bò.”

Tuy nhiên, Finlay cũng nhận thấy một khu vườn xoài nơi chăn trâu bò, và cha của Khandekar, người lớn lên ở Ấn Độ, nói rằng cây xoài thường phát triển hoang dã, ở khắp mọi nơi, vì lẽ đó mà mọi người nghĩ rằng màu vàng được tạo ra từ nước tiểu bò. Thêm bằng chứng khoa học gần đây cũng cho thấy có chất chuyển hóa của động vật và thực vật trong sắc tố. Nhưng nó vẫn còn khó để nói câu chuyện trên là giai thoại hay là có thật. “Có vẻ như nó chỉ thật sự đúng một phần nào đó” Khandekar nói.

2. Màu xanh còn đắt hơn vàng

Bột màu xanh Ultramarine từng là thứ để thể hiện địa vị xã hội. Chúng được đào ở Đông Bắc Afghanistan trong thế kỉ 14 & 15, sau đó được đưa xuống núi trên lưng những con lừa và cuối cùng được vận chuyển bằng tàu để đến điểm cuối cùng. Thật là khó để tin rằng nó cực kì đắt tiền - thậm chí đắt hơn vàng. Khandekar nói rằng nhiều người đã sử dụng màu xanh cho việc trang trí bàn thờ để thể hiện sự tôn kính.

Vì sắc tố này có giá trị cao nên một số cửa hàng tạo ra nhiều mánh khóe để thu lợi, họ sử dụng một chất rẻ hơn là đá azurite, sau đó bao phủ bằng một lớp siêu mỏng bột màu xanh Ultramarine. Một số khác sẽ pha trộn đá azurite hoặc thủy tinh màu xanh với bột Ultramarine với hy vọng khách hàng không tinh tường nhận thấy.

Bột màu Ultramarine cuối cùng cũng bị soán ngôi vào năm 1826, khi một nhà hóa học phát hiện ra một phiên bản tổng hợp tạo ra màu xanh rực rỡ và dễ có hơn nhiều.

3. 12,000 động vật thân mềm để đổi lấy 1,4gr màu tím

Màu tím là một câu chuyện huyền thoại - nó được cho là phát hiện khi con chó của anh hùng người Hy Lạp Hercules đang ăn một con ốc trên bãi biển và chạy trở lại với chủ của mình với một mõm màu tím sáng. Sau đó màu tím Tyrian được tạo ra bằng cách ép lấy chất lỏng từ một con ốc gai thân mềm, ban đầu nó có màu đỏ rồi thành màu tím sau khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Giống như màu xanh Ultramarine, nó đắt khủng khiếp, với 12.000 con ốc chỉ tạo ra 1,4 gram chất màu tím Tyrian. Nhưng thế giới cổ đại vô cùng giàu có: ở Rome cổ đại, áo choàng các thượng nghị sĩ nhuộm màu tím để thể hiện sự thịnh vượng. Nhưng tất cả đã thay đổi vào năm 1856 khi một nhà hóa học lấy được chất nhuộm màu từ than đá rẻ hơn rất nhiều, và thời đại hoàng kim của màu tím Tyrian kết thúc tại đây.

4. Màu nâu từ xác ướp người

Khandekar nói rằng người ta thường khao khát tạo ra màu nâu đẹp đẽ, tráng lệ mà các bậc thầy như Rembrandt và Titian sử dụng trong bức tranh của họ. Điều này đã dẫn đến nhiều cuộc thử nghiệm để có được màu nâu, một trong số đó đã được đưa vào cuốn sách lịch sử: nghiền các xác ướp để làm thuốc màu. Đúng thế, thuốc màu nâu được làm từ những xác ướp con người.

“Có nhiều người thật bất kính,” Khandekar nói, và thực tế là xác ướp cũ đã được sử dụng trong vô số cách, như biến vải lanh cũ thành giấy hoặc thậm chí đốt cháy xác người để làm nhiên liệu. Nhưng khi nói đến sắc tố màu nâu từ xác ướp, chúng lại tạo nên một điều thần bí: “Bạn đang lấy một điều kỳ diệu từ một xã hội khác và kết hợp nó vào tác phẩm nghệ thuật của bạn,” ông nói.

Theo như các nhà hóa học nghệ thuật được biết, không có bức tranh nào được xác định là đã sử dụng màu nâu từ xác ướp - chỉ có những câu chuyện và giả thuyết đặt ra. Bây giờ, Khandekar và nhóm của ông đang nghiên cứu bức tranh của họa sĩ Juan Pantoja de la Cruz, một họa sĩ của triều đình Tây Ban Nha trước Diego Velazquez, người tuyên bố sử dụng màu nâu từ xác ướp. Họ sẽ tìm sự thật dựa vào hóa học, để xác định xem anh ta có thực sự sử dụng xác ướp của người.